‘İstanbul Adaları’ yayınlandıktan bir ay sonra Orhan Erdenen’i kaybettik
İlk baskısı 1961 yılında yapılan ve son 50 yıldır Adalar üzerine yayınlanan hemen her kitap için temel kaynaklardan biri olarak kullanılan İstanbul Adaları’nın yazarı Orhan Erdenen’i, 13 Haziran 2014 Cuma günü kaybettik.
1920 yılında İstanbul’da doğan Erdenen, önemli İstanbul araştırmacılarından biriydi. Adalar, İstanbul Belediyesi’ne bağlı şube müdürlüğü üzerinden yönetilirken, Orhan Erdenen İstanbul Belediye Başkanlığı’nda görevliydi ve bu çalışmalarının bir parçası olarak Adalar üzerine çalışmaya da başlıyordu.
Bir monografik çalışma olarak değerlendirilen, daha da ötesi küçük bir Adalar Ansiklopedisi olan “İstanbul Adaları” kitabı, bu çalışmanın sonucu olarak 1962 yılında yayınlanacaktı.
“İstanbul Adaları” kitabı, Adalar üzerine çalışacaklar için büyük bir boşluğu da dolduruyordu. İstanbul Adaları bir kaynak kitap olmanın ötesine de geçecek, o zaman Türkçe örneği olmayan “Adalar Gezi Rehberi” işlevini de görecekti.
Orhan Erdenen, kitabın ikinci baskısına yazdığı giriş yazısında, kitabının daha sonra yayınlanan çalışmalar için nasıl kaynak oluşturduğunu da anlatıyordu:
“Kitabımızın birinci baskısının piyasada tükenmesiyle birlikte Adalar’a karşı duyulan ilgi artmaya başlamış, yapılan araştırmalar bunu göstermişti.
Mithat Sertoğlu ‘Resimli İstanbul Ansiklopedisi’nde Bizans tarihinden notlar var. Nejat Gülen’in ‘Heybeliada’ isimli kitabı 1982 yılında yayınlanmış, kitabın 1985 yılında ikinci baskısı yapılmıştır.
Nejat Gülen’in 1990 yılında yayınlanan ‘Resimlerle Heybeliada’da ilk kitabı görsel açıdan tamamlayan bir çalışmadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 5 Mayıs 1984 günü İstanbul Atatürk Kültür Merkezi’nde, Burgazadası Lioness Kulübü’nün öncülüğünde tertip etmiş olduğu Adalar konferans ve paneli bir ilginin sonuçlarından biridir.
Yük. Müh. Mim. Ümit Yurtsever’in “Turistik Adalar Haritası” da büyük ölçüde kitabımızdan yararlanılarak hazırlanmıştır.
Pars Tuğlacı da hazırladığı büyük hacimli Türkiye Ansiklopedisi’nden geliştirerek “Çağlar Boyunca İstanbul Adaları” isimli iki ciltlik bir eser yayınlamıştır. Güzel bir çalışma... ancak kendisi de kitabımızın çatısından yararlanmış, Adalar incelemelerinde ağırlığı olan konularda kitabımızı değil, kitabımızda gösterdiğimiz kaynaklar göstermiş; hatta zaman zaman bunu da yapmamıştır.”
İstanbul Adaları’nın 2. baskısı 2014 Mayıs ayında Adalı’dan çıktı
İstanbul Adaları’nın 2. baskısı 2014 Mayıs ayında Adalı’dan çıktı İstanbul Adaları’nın birinci baskısı tükendikten sonra, yeni baskısı uzun yıllar yapılamadı.
Adalar Müzesi çalışmalarına başladığımız 2009 yılında, müze ekibindeki arkadaşlarımızın yolu Orhan Erdenen ile kesişecekti.
Orhan Bey, kitabının ikinci baskısı için yenilikler ve eklemeler yapmış, bilgileri güncellemiş ve elindeki tüm malzemelerle birlikte bu kitabı da müze çalışmalarında değerlendirilmek üzere arkadaşlarımıza teslim etmişti. Kitabın ikinci baskısının müze çalışmalarının bir parçası olarak yapılması boynumuzun borcuydu artık.
Müze 2010’da kuruldu. 2010’dan 2014’e kadar çok sayıda sergi, kitap üretildi. Ama bir türlü sıra kitabın bu ikinci baskı-sına gelemedi. Biraz da şanssızlıklar, hazırlıkları geciktirdi.
Nihayet 2014 Mayıs’ında İstanbul Adaları baskıya girdi ve çıktı.
Matbaa işlerini takip eden Engin Sakallı arkadaşımız, kitabının yeni baskısını teslim ettiğinde Orhan Bey’in yüzündeki mutluluğu aktarmıştı bana. Sanki torununu eline alıyor gibi heyecanlandı demişti.
Kitabı yayınlandıktan 15 gün sonra gelen acı haber
Orhan Bey’le kitap yayınlandıktan sonra birkaç kez telefonla konuştuk.
Bu yaz Adaevi’nde kitabı ve çalışmaları üzerine kendisiyle bir söyleşi yapacaktık. Haziran sonu mu yoksa temmuz ortası mı, kararlaştırmaya çalışıyorduk.
İlerlemiş yaşına rağmen çok iyi durumdaydı. Adaya sabah gelecek akşam dönecekti. Hatta bu söyleşiyi, Adalar’ın sorunlarının ele alınacağı bir panele dönüştürmeyi de istiyordu. Belediye yetkilileri de gelsinler, hep birlikte konuşalım diyordu.
7 Haziran’dı sanıyorum. Oğlu Selim Bey aradı ve o kötü haberi verdi. Evde düşmüş ve kafasını çarpmış. Bilinci yarı kapalı hastaneye kaldırmışlar. “Doktorlar da fazla umut vermiyorlar” dedi.
Diyecek hiçbir şey bulamamıştım. Düzelmesini, komadan çıkmasını umut etmekten başka... Ama olmadı. 14 Haziran sabahı oğlundan gelen ikinci telefonu gördüğümde hissettim sonsuzluğa göçtüğünü.
Rahat uyu Orhan Bey.
Seni her daim gülen yüzün ve eserlerinle hatırlayacağız.
Bir de kitabının ikinci baskısına sanki Adalar’da yaşayan bizlere vasiyet edermiş gibi yazdığın şu cümlelerinle: “Adalar’ı sevmek estetik duygu, doğa sevgisi ve tarih bilincidir, aradığımız yaşam huzuru isteğidir. Bu ilgi ve sevgi içinde olanlara en içten selamlar, saygılarla.”
Orhan Erdenen
Kabataş Lisesi’nin ilk yıllarından itibaren şehirle ilgisi başlar. İÜ İktisat Fakültesi’nde, Prof. Dr. Gerhard Kessler’in etkisiyle, komün bilgisine ve şehir araştırmalarına yöneldi.
İstanbul Şehir Derneği’nin kuruluşu bu amaç doğrultusundadır.
Memuriyet hayatı İstanbul Belediye Riyaseti çeşitli görevleriyle geçti, 1962 yılında, kaynak olarak kabul edilen “İstanbul Adaları” monografik etüdü yayımlandı.
1964-1974 yılları arasında, İstanbul Radyosu’nda İstanbul ve Boğaziçi’ni çeşitli yönleriyle tanıtma programları hazırladı. Bu arada Mimarlık Dergisi’nde, beş sayı devam eden: “İstanbul Mimarlık Örgütlenmesi”, Yeni İstanbul, Akşam gazeteleriyle; Hayat/Hayat Tarih ve Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Dergisi’nde İstanbul hakkında seri makaleleri yayımlandı. 1969-1974 yıllan arasında, Belediye Riyaseti Beş yıllık Plân ve Yatırım Müdürü iken, şehir entegrasyonuna/şehir anatomisine dönük çalışmalarına resmî planda devam ederken, Boğaziçi yalılarını da daha yakından izlemeye başladı. Bu ilginin 22 yıl süren çalışmaları sonucu olarak, dört cilt haline gelen “Boğaziçi Sahilhaneleri”ni hazırladı.
Boğaziçi ile ilgili diğer konuları da yayımlanmak üzere ayrıca 5 ciltlik bir çalışmada toplamıştır.
Erdenen, Unesco Turizm Yazarları Türkiye üyelerindendi. Araştırmalarına halen özel olarak devam etmekte ve kitap olarak basılmamış pek çok çalışması bulunmaktadır
Eserleri:
İyi İnsan/İyi Vatandaş (Konkur ödülü. Yayıma hazır)
İstanbul Adaları (Monografik etüt.)
İstanbul’un Tarihi Çarşıları ve Kapalıçarşı (Kitapçık. Tükendi)
XVII. Yüzyılın Şöhretleri ve İncili Çavuş (Roman tarzı, daktilo metin)
Konuşan Taşlar (Anadolu Kültür Tarihi ile ilgili inceleme romanı)
Boğaziçi Kendisini Anlatıyor (Oluşumundan coğrafyasına, mahsullerine, ekonomisinden musikisi, ressamları, tarihçesi, monografik etütlerine... Yayına hazır)
Başka Gökteki Kuşlar (Hikâye ve senaryo)
Metropol Ölçekli Kentlerde Yerel Yönetimlerin Organizasyonu ve Prodüktif Belediyecilik (Yayıma Hazır)
Adım Adım Boğaziçi (Ahırkapı Feneri’nden Rumeli Feneri’ne; Anadolu Feneri’nden Kızkulesi’ne kadar, Boğaziçi’nin yürüyerek tanıtımı)
Lâle Devri ve Mimar Kayserili Mehmet Ağa Ve Eserleri Boğaziçi Sahilhaneleri (İki yakada, sıra ile tescilli 365 yalı hakkında 4 cilt)
Zeytinburnu İlçesi (Yayına hazırlanıyor)
“İstanbul’da bulunmuş, eser vermiş, mimar, ressam, bestekâr, devlet ve din adamı, general, yazar vb olarak yabancı şöhretlerin biyografileri ve mezarları.
