Adalar’ın UNESCO Dünya Mirası listesine girmesi hedefiyle yola çıkmış olan Dünya Mirası Adalar Girişimi’nin, bir girişim olarak ortaya çıkarak faaliyetlerine başlaması üzerinden dört seneyi aşkın bir zaman geçmiş bulunuyor.
Adalar’ın UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alması ve böylece üstün evrensel değerlere sahip olduğunun tescillenerek korunmalarını sağlamak amacıyla çalışmaya başlayan Dünya Mirası Adalar Girişimi, geçtiğimiz bu dört yıl boyunca Adalar’ın kültürel ve doğal mirasının öneminin yorumlanması, kamuoyu ile paylaşılması ve UNESCO başvurusunun, Adalar Belediyesi ile birlikte hazırlanarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na yapılması dahil, bir çok çalışma gerçekleştirdi.
Dünya Mirası Adalar Girişimi, Adalar Belediyesi ile birlikte, Adaların kültürel miras değerleri üzerine çalışan tarihçilerin, sosyal bilimcilerin, müzecilik ve kültürel miras uzmanlarının katıldığı çeşitli arama toplantıları düzenledi ve bu kapsamda, Adaların UNESCO Dünya Miras Listesi’ne neden alınması gerektiğini, Adaların üstün evrensel değerlerinin neler olduğunu, Adalar kültürel miras değerlerinin ortaya çıkarılması, envanterlenmesi, korunması ve yorumlanması süreçlerinin tüm paydaşların katılımı ile nasıl gerçekleştirilebileceğini ele alan çalışmaları kamuoyu ile buluşturmaya çalıştı.
Dünya Mirası Listesi çalışmaları Adalılar’a ve tüm paydaşlara sunumlarla anlatıldı, Adaların kültürel ve doğal miras değerlerine ilişkin çok sayıda toplantı ve etkinlik yapıldı, Adaların karşı karşıya olduğu imar, çevre, ulaşım ve katılımcı yönetim sorunları konularında uzmanlar, tarihçiler, ilgili sivil toplum kuruluşları temsilcileri katılımıyla seminerler düzenlendi. Büyükada Rum Yetimhanesi’nin tüm paydaşların katılımı ile ele alınarak ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirlik değerlerine kucak açacak şekilde korunarak kamusal hayata kazandırılması konusundan, Adaların su altı ve yerüstü tüm ekolojik çeşitliliğinin karşı karşıya olduğu tehditlerin nasıl önlenebileceğine, faytonculuğun hayvan hakları açısından yeniden düzenlenerek at-insan ilişkisinin Adalar’da yeniden nasıl kurulabileceğine, Adaların henüz tescillenmemiş modern dönem mimarlık eserlerinin tüm peyzaj değerleriyle birlikte imar baskısı karşısında nasıl dirençli kılınabileceğine, Adaların koruma amaçlı imar planlarında Adaların tüm değerlerinin katılımcı bir şekilde ortaya çıkarılarak sürdürülebilir korunmalarının sağlanması meselesinin nasıl etkin bir şekilde yer alacağı konusuna, tüm bu sorunsallar seminerlerle, sergi, konferans gibi etkinliklerle ve yayınlarla ele alındı, tartışıldı.
Dünya Mirası Adalar Girişimi, Açık Radyo’da “Dünya Mirası Adalar” başlıklı bir yayın başlatarak Adalar konusunda bilen, yaşayan, düşünen ve Adaların sorunlarına ilişkin çözümler arayan konukları ile kamuoyuna Adaların kültürel ve doğal mirası konularını ulaştırmayı ve Adalar hakkında konuşulan güncel konular üzerine bir radyo programı arşivi oluşturmayı başardı. Tüm yayınların kayıtlarına Dünya Mirası Adalar Girişimi web sitesinden, Facebook ve Instagram sayfalarından ve ayrıca Açık Radyo sayfalarından erişilebilmekte.
Dünya Mirası Adalar Girişimi, Adalar Belediyesi ile birlikte, UNESCO Dünya Mirası Geçici Liste’si başvurusunu Kasım 2019 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na yaptı. Geçici Liste Başvuru Dosyası, Adalar Belediyesi ve Dünya Mirası Adalar Girişimi ortaklığında, Adalar Vakfı taşıyıcılığında hazırlanarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’na sunuldu. Geçici Liste başvuru dosyasının danışmanı Trakya Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve UNESCO Dünya Mirası Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı Başkanı olan Yaşagül Ekinci idi. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne Adalar’ı katabilmenin ilk adımı olan bu Geçici Liste Başvuru Dosyası’na Girişim web sitesinden (https://www.dunyamirasiadalar.com/) ulaşmak mümkün. Kültür ve Turizm Bakanlığı değerlendirme sürecinde bulunan Geçici Liste Başvuru Dosyası’nın tanıtım çalışmaları Adalar Belediye Meclisi’nden başlayarak, tüm Adalılara, toplantılarla gerçekleştirildi.
Tüm bu çalışmaları gerçekleştiren Dünya Mirası Adalar Girişimi gönüllüleri olarak, Adalar’ın kültürel ve doğal mirasını korumak ve bu mirasın bir dünya değeri olduğunu anlatmak için bir araya gelen sivil ve bağımsız bir girişim olduğumuzu; bu girişimin yeni gönüllülerle genişleyerek büyümesinin ve tüm Adalıları kapsamasının önemli olduğunu söyledik. Amacı Adalar’ın ekonomik, sosyal ve kültürel hayatının geliştirilmesi ve aynı zamanda doğal değerlerinin ve kültürel mirasının korunmasına katkıda bulunmak olan tüm Adalıların bir araya gelmesi ile bu Girişim’in hedefine ulaşabileceğini vurguladık. Kuşaklardır Adalar’da yaşayanlar ve yeni adalılar olarak bizler doğal ve kültürel değerlerimizi araştırmak, öğrenmek ve en iyi şekilde gelecek kuşaklara aktarmak için sorumluluk almamız gerektiğine inanıyoruz, dedik. Amacımız Adalar’ın genci, yaşlısı, çocuğu ve ziyaretçisinin, canlı ve cansız varlıklarının hepsinin birbirinin değerini bildiği ve kolladığı, ekonomisi, sosyal ve kültürel yaşamı ile, ekolojik değerleri ile sürdürülebilir, barışçıl, çokkültürlü ve dünyaya açık, yerel değerlerini bilen ve koruyan bir yer haline gelmesidir, diye yazdık. Adalar’ın Dünya Mirası yolculuğu işte bu hedeflere ulaşılabilmek için bulunmaz bir fırsat sunmaktadır, dedik.
Çalışmalarımıza başladığımız 2016’dan bugüne yukarda özetlemeye çalıştığımız bütün bu işleri hayata geçirirken sayısız kurum ve kişilerden destek aldık. Tüm bu destek verenlerin çabaları sonucunda bugün Dünya Mirası Adalar gündeminin belli bir olgunluğa eriştiğini söyleyebiliriz. Tüm destek verenlere tekrar teşekkür ederiz.
Dünya Mirası Adalar gündeminin önümüzdeki dönemde de çok kalabalık olacağı kuşkusuz. Adalılar olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi adaylığı sürecinde daha yapacak çok işimiz var. İyi olan, doğal ve kültürel mirasımızın korunması ve yorumlanarak tüm dünyaya ve gelecek kuşaklara anlatılmasının sağlanması konusu Adalılar olarak bizlerin güncel bir meselesi haline gelmiş olması. Adalarda karşımıza çıkan her bir konuyu artık Dünya Mirası Adalar perspektifinden ele alarak Adalar’ın UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alması hedefinin sadece binaların korunmasından ibaret olmadığını, Adalar’ın tüm yönleriyle sürdürülebilir gelişimi ve korunmasının birlikte ele alınması gerektiğini her yerde anlatıyoruz.
Buna karşılık, bu süreçte çok önemli bir rol almış olan Dünya Mirası Adalar Girişimi gönüllüleri arasından, aşağıda isimleri bulunan bizler, bir yol ayrımına geldik. Dünya Mirası Adalar gündeminin bundan sonraki dönemde nasıl takip edilmesi, ne tür çalışmalara ağırlık verilmesi ve ne tür bir katılım ve ortaklık zemini üzerinden genişleyerek ve büyüyerek Dünya Mirası adaylık sürecindeki hedeflere ulaşılabileceğine dair düşüncelerimizin Girişim bünyesinde takdir görmediğini anlıyoruz. Farklı düşünce taraflarının bazen ayrı ama yanyana durmayı başarmalarının sivil toplumun gelişmesi açısından önemli olduğunu, sivil toplumun farklı düşünceleri kapsayabilecek ve bir arada tutabilecek, esneklik ve çoğulculuk kültürü sayesinde sağlamlaşacağına olan inancımızı not ederek, Dünya Mirası Adalar Girişimi’ni devam ettiren gönüllü arkadaşlarımıza çalışmalarında başarılar diliyoruz.
Dünya Mirası Adalar gündemi, Girişim’in bir parçası artık olmasak da, bizim için kuşkusuz devam etmekte. Kültürel ve doğal mirasın korunması konusunun Adalar’ın en can alıcı konusu olduğunu düşünüyor, bu değerlerin daha iyi korunmasını ve yönetilmesini sağlamak amacıyla hepimize sorumluluk düştüğüne inanıyoruz. Adaların Dünya Mirası Listesi adaylığı sürecini kamu, sivil toplum, yerel paydaşlar ve uzmanlarla birlikte, katılımcılığı, öğrenmeyi, bilgi paylaşımını ve yenilikçiliği destekleyecek bir şekilde hayata geçirmek en büyük dileğimiz. UNESCO Dünya Mirası Adalar gündemi için gönüllülerinin artmasına hep birlikte çalışarak, işbirlikleri ve ortaklıklarla güçlenerek, devam etmek üzere, herkese saygılarımızı iletiyoruz.
ASU AKSOY; ALİ ERKURT; HALİM BULUTOĞLU ve ZEYNEP ZİHLİ.
22 Eylül 2020.
