Derginizde Temmuz 2017, sayı 145’te yayınlanan “ulaşım politikaları özeti” başlığından güç alarak bu konudaki düşüncelerimi paylaşmak isterim. Konu benim mesleki uzmanlığım olmamakla birlikte adayı çok seven ve son yıllarda ulaşım konusundaki gelinen noktayı üzülerekten tanık olan bir adalı olarak bu konudaki görüşlerimi dergi okuyucularıyla paylaşmak istedim.
Yazı Büyükada’ya ilişkindir ve yalnızca kara ulaşımını kapsar.
Ulaşım ile ilgili sorunlar (kara tarafı)
- Günübirlik gelen turist sayısındaki artış
- Kiralık bisiklet ve acemi sürücü sayısındaki artış
- Daha çok adalıların (yazlık ve kışlık) ve esnafın kullandığı akülü araç ve motorlu taşıt sayısındaki artış
- Tehlikeli şekilde hareket eden faytonlar (Faytonlardan kaynaklanan hijyen ve kirlilik sorunları da bu kapsamda değerlendirilebilir)
- Mevcut yolların bu artan yükü taşıyamıyor olması
- İBB ve Adalar Belediyesi arasındaki koordinasyonsuzluk
- Çözüm için gerekli finansal kaynak (ve belki de iradenin) olmaması
Çözüme baz teşkil eden kanuni yükümlülükler ve gereklilikler
- Gelen turist sayısı engellenemeyeceğine (yazın günlük gelen ziyaretçi sayısı 100.000 mertebesinde ve her sene artmakta) ve yeni yollara yapılamayacağına göre (kanunlar çerçevesinde adalar sit alanıdır ve bu şekilde kalmalıdır) araç ve insan yoğunluk kontrollü bir şekilde ada içinde farklı bölgelere kaydırılmalıdır.
- Adalılara yönelik basit ve temel bir toplu taşıma gerekliliği mevcuttur.
- Trafikte çok ciddi bir yoğunluk oluşturan kiralık bisiklet uygulaması sınırlandırılması ve farklı bölgelere kaydırılması gerekmektedir.
- Faytonlar adaların sembolüdür. Ancak fayton ile ulaşım adalara gelen günlük turist miktarı da göz önüne alındığında tehlikeli, yetersiz ve hijyen sorunları barındırmaktadır bu nedenle taşıma amaçlı olmaktan ziyade turistik ve nostaljik amaçlı olmalıdır.(Çok tartışılacak bir konudur. Ancak faytonların yetersizliği adalardaki akülü araçların artma sebeplerinin başında gelir)
- Adalılara hizmet ve temizlik adına günübirlik gelen turistlerden Belediyeye kaynak kazandırılmalıdır. (Belediyenin bütçe konusunda ciddi sıkıntıları vardır)
Ulaşım için önerilen araçlar ve kullanım amaçları
- Bisikletler (Bireysel ve kiralık kullanım amaçlı )
- Faytonlar (Turistik amaçlı)
- Taksiler (Adada ikamet edenler için ulaşım amaçlı)
- Otobüs/Adabüs. (Toplu taşıma ve aynı zamanda turistik amaçlı)
Taksi ve Otobüs sözcüklerinin okuyanları ilk anda dehşete düşürebilir ama taksi olarak düşünülen sınırlı sayıda, çevreci akülü, sessiz 4-5 kişilik ve birkaç bavul taşıma kapasitesi olan, hızları sınırlandırılmış (max. 20km/saat) ve her yere ulaşabilen araçlardır (faytonların ulaşamadığı Tepeköy ve Yeni Yol’un sonu vb.). Amaç adalıların evlerine medeni bir şekilde ulaşabilmesi ve beraberinde getirdikleri birkaç parça bavulu konforlu biçimde evlerine kadar taşıyabilmeleri, yaşlı ve hastaların engelsiz bir şekilde gidecekleri yere ulaşmalarıdır.
Adabüs olarak adlandırılan ise 25-30 kişilik lunaparklardaki tırtıl benzeri üstü açık, akülü çevreci, sessiz araçlardır (aynı prensipte farklı araçlarda olabilir). Yazının devamında taksi yerine “golf arabası” otobüs yerine “tırtıl” kelimeleri kullanılmıştır.
Tüm bu yazılanlar ışığında önerilen sistem aşağıda açıklanmaya çalışılmaktadır.
Çözüm için öneriler
Öncelikle Büyükada’yı coğrafi olarak yatay sekiz gibi düşünüp trafik açısından 2’ye bölelim.
Birinci bölüm (yani yatay sekizin ilk yuvarlağı)
Aşağıdaki haritada da belirtildiği gibi iskeleden başlayıp Nizam Caddesi’nden Lunapark ve oradan Maden Caddesi üzerinden tekrar iskeleye kadar uzanan konut ağırlıklı mevcut küçük Tur Yolu (haritada yeşil ile belirtilmiş yollar).
İkinci bölüm (yani yatay sekizin ikinci yuvarlağı)
Lunaparktan başlayıp Club Mavi, Eskibağ, Kurşunburnu, Orman Kampı, Mezarlık önünden tekrar Lunaparka gelen güzergâh (haritada kahverengi ile belirtilmiş yollar).
Ulaşım aracı
1. Bölüm
Golf arabası: Adalıların evlerine ulaşması
Tırtıl: Adalılar için toplu taşıma, Günübirlik turistin merkez dışına götürülmesi, Belediye için kaynak yaratılması
2. Bölüm
Fayton: Nostalji, gezi, eğlence
Kiralık Bisiklet: Spor, eğlence
Sistem önerisi
Tüm bu yazılanlar ışığında önerilen sistem aşağıda açıklanmaya çalışılmaktadır.
Birinci Bölüm:
Yukarıda tanımlanan birinci bölümde (mevcut küçük tur güzergâhı-yaklaşık 6-7 km haritadan da anlaşılacağı gibi bu bölüm adalıların yaşadığı, konut ağırlıklı ve nüfus ve konut yoğunluğun en fazla olduğu bölümdür) adalılar kendi bisikletlerinin yanı sıra ulaşım için fayton yerine sınırlı sayıdaki golf arabalarını (taksi) kullanacaklardır. (Bu araçların hızları ada için kanuni zorunluluk olan 20km/saat’i geçmemelidir.) Bunun yanında isterlerse (aşağıdaki paragrafta detaylı açıklanan) Nizam Caddesi ve Maden Caddesi boyunca Küçük Tur güzergâhı üzerinde işleyen turistik amaçla gezen tırtılları da (adabüs) kullanabilecekler.
Tırtılların güzergâhı Küçük Tur yoludur (haritada yeşil ile işaretlenmiş yol). İki amacı vardır esas amacı kiralık bisiklete ve faytona ulaşmak isteyen günübirlik turisti 2. Bölüme taşımak, diğer bir amacı da toplu taşıma mantığı ile aynı güzergâh üzerinde adalılara da hizmet vermektir. Birinci bölümde fayton olmayacak ve yine bu bölümde bisiklet kiralanamayacak. Adaya günübirlik gelen ve fayton veya bisiklet kiralayıp tur yapmak isteyen turistler tırtıllar (adabüs) ile Lunapark’a yani ikinci bölümün başına taşınacak. Tırtılların işletimi toplu taşıma kapsamında Adalar Belediyesi’nde olacak ve Belediye, gelen günübirlik turisti Lunaparka taşıyarak bir ulaşım bedeli alacak ve sonrasında ada için kullanacağı ciddi bir gelir elde edecek. Tırtıllar ve taksiler ikinci bölümde faaliyet gösteremeyecekler. Burası faytonların ve kiralık bisikletlerin faaliyet göstereceği bir bölge olarak düşünülecek (tabi denetimsiz değil). Gerekiyorsa birinci ve ikinci bölümler yola konacak tuzaklarla birbirinden ayrılabilir.
İkinci Bölüm (yani yatay sekizin ikinci yuvarlağı)
Bu bölümde sadece faytonlar ve kiralık bisikletler olacak. Bu kısım yaklaşık 7-8 km’lik, nispeten daha düz olmasından dolayı hem kiralık bisiklet hem de atların daha az zorlanabileceği, manzarası çok güzel bir yoldur. Bisikletçiler 1. bölümde (merkezde) kiralama yapamayacaklar, kiralama yeri sadece Lunaparkta Belediyenin gösterdiği ya da kiraladığı alanlar olacaktır (buradan da Belediye bir gelir elde edebilir). Kiralık bisikletlerin ikinci bölümde kalmaları özendirilecek (çeşitli el broşürleri ve yol rotaları ile). Benzer şekilde faytonlar 1. bölüme geçemeyecek. Gerekiyorsa burada da faytonlar için yol tuzakları konulabilir.
Yayalar ve bisikletler her 2 bölüme de girip çıkabilir. 2. bölümdeki fayton güzergâhı tek istikamette çalıştırılarak mevcut çift şeritli yolun bir bölümü de bisikletler için kullanılabilir.
Bu şartlar altında her ne kadar kontrolden çıkmış olsalar da kanunen de adalar için kullanımı yasak olan her türlü özel amaçlı golf arabaları, motorlu bisiklet ve adabis gibi akülü ulaşım araçlarına gerek kalmayacağı öngörülebilir.
Tartışılması dileğiyle...
