Tabii ki olmalı!
Ama bana göre “Tabii ki...” herkes için “tabii" değil, hatta yanlış. Hele bir de ilk kez uygulanan aşıysa yanına bile yaklaşmamalı.
Farklı görüşlerin, farklı tutumların nedeni, Covid-19’un yaşamımızdaki belirsizliği arttırması. Yaşamın tehdit altında olduğu algısıyla ortaya çıkan korku, belirsizliği; belirsizlikle oluşan boşluk da söylenti, komplo teorisi gibi “bilgiler”in üretildiği ortamı besliyor. Aşı olmak istesin, istemesin, "Bilim Çin'de de olsa alınız"a inansın-inanmasın, herkes bu belirsizlik ortamında benzer tereddütleri yaşıyor: Tehlikeli mi? Kim üretmiş? Çin işi mi, Alman işi mi?
Sonunda “Aşı olmalı” ile “Aşı olmamalı” arasında grinin elli tonu ortaya çıkıyor.
***
Aşı, “Toplum sağlığı” için salgına karşı en etkin araç. Ne kadar çok insan aşı olursa, maske, mesafe, temizlik kurallarına ne kadar çok uyarsa, toplum da o kadar sağlıklı oluyor.
Nasıl ki bir ülkenin güvenliğinden, adaletinden, eğitim, kültür düzeyinden o değerlerin yaratılmasına katkı yapan/yapmayan, vergi veren - vermeyen herkes ayırt edilmeksizin eşit olarak yararlanıyorsa, toplum sağlığından da önlemlere uysun uymasın, aşı olsun olmasın, herkes eşit olarak yararlanıyor. “Zahmet”e katlananlar da katlanmayanlar da aşı olmayanlar da aşı olanlar kadar sağlıklı oluyor; toplum ne kadar sağlıklıysa onlar da kadar sağlıklı oluyor.
Toplumsal değerlerin ortaya çıkmasına katkı yapmayanların, yapanlar kadar o birikimlerden yararlanmasının getirdiği açmazlar, kabile toplumlarından en gelişmiş uygarlıklarda, hatta arkadaş gruplarında bile görülen evrensel bir olgu. Toplumlar, bu gibi açmazları çözdükleri ya da en aza indirebildikleri ölçüde güçlü oluyor.
Bu yönüyle her toplum, hep birlikte daha önceden belirlenmiş bir sağlık düzeyi ile salgına karşı mücadeleye başlıyor. Bu nedenle aşılama, sağlık düzeyi daha önceden belirlenmiş, sağlık düzeyi veri olan bir toplumdaki sağlığın korunmasını ya da arttırılmasını amaçlıyor.
***
İnsanın aşılama kararını etkileyen en önemli unsur, bireyin içinde yaşadığı topluma, toplumu yönetenlere ve bilime olan “Güven” duygusu. Güven duygusu, pandemiden bağımsız olarak ve daha önceden yaşanmış olan süreçlerle oluşuyor.
İnsan aşı olup olmayacağına ilişkin kararını, tam aşılanacağı zamanda değil, daha önce yaşadığı süreçte, yöneticilere ve bilime olan inançlarıyla şekillenen güven duygusunun etkisiyle daha önceden vermiş oluyor. Örneğin, sağ-sol “popülist” eğilimli iktidarlarla yönetilmiş ülkedeyse aşıya daha az güven duyuyor. Çünkü, içinde yaşadığı toplum, popülist söylemlerle “elitler” ve “halk” (sınıf, din, etnik kimlik) olarak bölünmüş, “elitler” (diğerleri) dışlanmış oluyor. Bu ülkelerde yaşayanların, güvensizlik duygusuyla bağlı olarak aşı karşıtlığı daha güçlü oluyor.
Kararların daha demokratik yolla alınması ve şeffaflık güveni olumlu yönde etkiliyor. Sosyal medya şeffaflığın güven üzerindeki etkisini daha da arttırıyor. Toplumdaki kutuplaşma arttıkça, bilime ve yöneticilere güven azaldıkça, toplumdaki güven de azalıyor. Öyle ki, güvensizlikle birlikte oluşan aşı karşıtlığı başka ülkelerde çatışmalara bile neden oluyor. Bu nedenle, pandemi ile ortaya çıkan belirsizlik ortamında “güven”in arttırılması, geçmiş “kanaatler” değiştirilemeyeceği için, zaten bilime ya da yöneticilere güvenenlerin değil, “elitler”in (dışlanmış) ve “güven duymayanlar”ın güvenlerinin kazanılması ile sağlanabilir.
Aşılar geldi mi?
O kadar aşı bize yeter mi?
Ne zaman aşı olurum?
VİP aşı var mı?
Neden Alman aşısı olmuyoruz?
Yerli ve milli aşı ne zaman?
Kim, kaç paraya ithal etti?
Benzer sorular üzerine o kadar çok haber var ki, alt alta yazılsa kitap olur...
***
Bu tablo değişmediği sürece, “akıl var, mantık var” gibi akılcı ya da “vatan haini- vatan sever” gibi duygusal çağrılar sadece farklılıkları keskinleştiren, istenenin tersine durumu daha da zorlaştıran sonuçlar doğurabilir.
Gene de “Burası Türkiye abicim”.
***
Aşıyı bekliyorum, kolum sıvalı.
30 Aralık 2020, Büyükada
