Pulmoner rehabilitasyon; uzun süreli solunum hastalığı olanlar için uygulanan bir programdır. Uzun süreli akciğer, solunum probleminiz olduğunda, nefes darlığı hissetmeksizin hareket etmeniz veya normal günlük aktivitelerinizi yapmanız güçleşir. Çok kolay yorulduğunuzu ve sıklıkla tükendiğinizi hissedersiniz. Pulmoner rehabilitasyon nefes darlığınızla başa çıkabilmeyi, aynı zamanda daha güçlü ve sağlıklı hissetmenizi sağlar. Bu amaca yönelik pulmoner rehabilitasyonun özel hedefleri: Solunum problemlerinizden kaynaklanan yakınmalarınızı ve gelişebilecek olumsuzlukları önlemek ve azaltmak.
Nefessizlik hissi çok korkutucu olabilir; bu da nefes darlığının kötüleşmesine neden olabilir. Bunu önlemek için birçok kişi daha az hareket eder. Oysa bu çözüm değildir. Hareketliliğin kısıtlanması sizi güçsüz, yorgun ve daha fazla nefes darlığı ile karşı karşıya bırakır. Pulmoner rehabilitasyon bu kısır döngünün kırılmasında size yardımcı olacaktır.
Pulmoner rehabilitasyon neleri içerir?
Pulmoner rehabilitasyon programında aşağıdaki başlıklar ve uygulamalar yer alır:
- Kişiye özel egzersiz programı.
- Akciğer sağlığı, hastalıkları ve tedavileri ile ilgili hasta ve aile eğitimi.
- Nefes darlığı ile baş edebilme yöntemleri.
- Beslenme danışmanlığı, tedavisi.
- Destekleyici, arkadaşça ortam.
Pulmoner rehabilitasyonun hedefleri nelerdir?
Konusunda eğitimli, deneyimli hekimler, fizyoterapistler, hemşireler, diyetisyenler, sosyal hizmet uzmanları ve psikologlar bir ekip olarak birlikte hastalığınızla başa çıkmanızı sağlayacaklardır.
- Günlük yaşam aktivitelerinizi yapabilir hale gelmenizde yardımcı olmak,
- Fiziksel kapasitenizi iyileştirmek ve egzersiz kapasitenizi artırmak,
- Hastalığınız ile ilgili endişe ve korkularınızla başa çıkmanıza yardımcı olmak,
- Hastane başvurularını ve yatış gerekliliğini azaltmaktır.
Pulmoner rehabilitasyon programlarına kimler başvurabilir?
Pulmoner rehabilitasyon programlarına;
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH),
- Astım,
- Bronşektazi,
- Kistik fibrozis,
- Göğüs kafesi hastalıkları,
- Solunum problemi yaratan sinir-kas hastalıkları,
- Akciğeri etkileyen bağ dokusu hastalıkları,
- Akciğer nakli bekleyen veya akciğer cerrahisi öncesi ve sonrası solunum problemleri olan hastalar
- başvurabilir.
Program nefes darlığı nedeni ile yaşam kalitesi ve fiziksel kapasitesi bozulan, hastalığı hakkında bilgi edinme ihtiyacı olup, hastalığın yarattığı kısıtlamalarla baş etmeyi öğrenmesi gereken hastalara yöneliktir.
Pulmoner rehabilitasyon programına nasıl ulaşılabilir?
İlk adım en yakın pulmoner rehabilitasyon programı uygulayan merkeze ulaşmaktır. Bunun için aile hekimi veya sağlık kuruluşundan pulmoner rehabilitasyon programı olan merkezler öğrenilebilir.
Pulmoner rehabilitasyon programlarının özellikleri nelerdir?
Pulmoner rehabilitasyon programları; hastanede yatarak, ayaktan ve evde uygulanabilen; uygulama merkezlerinin olanak ve özelliklerine göre süresi ve içeriği değişebilen programlardır. Ulaşım ve sağlık güvencesi kapsamı için ilgili merkezle iletişim kurulmalıdır.
Pulmoner rehabilitasyon nasıl yarar sağlar?
Fiziksel aktiviteyi artırmak niçin önemli? Egzersiz, pulmoner rehabilitasyon programlarının en önemli bölümüdür. Egzersiz kalp ve akciğer fonksiyonlarını iyileştirir. Kaslarını güçlendirerek, nefes darlığı hissini azaltır. Solunumsal problemleri olanlar nefes darlığı gelişme korkusu nedeniyle, fiziksel aktivitelerini kısıtlarlar. Aktivite kısıtlandığında dayanıklılık ve güç azalır. Pulmoner rehabilitasyon, bireyin kapasitesinin el verdiği ölçüde aktif olmasına yardımcı olur. Egzersiz eğitimi, pulmoner rehabilitasyon programlarında bireysel ihtiyaca göre birebir veya grup içinde uygulanır. Yürüme, bisiklete binme gibi aerobik egzersizleri ve güçlendirme egzersizlerini içerir. Ayrıca, solunum egzersizleri, gevşeme ve günlük aktiviteler sırasında enerji kullanma teknikleri ve nefes darlığını azaltma yöntemleri öğretilir.
Hasta ve ailesinin eğitimi niçin önemli?
Hasta ve ailesinin eğitimi, pulmoner rehabilitasyonun diğer bölümüdür. Eğitim birebir verildiği gibi, yazılı ve görsel materyal kullanılarak, grup eğitim toplantılarında da verilir. Eğitim programlarının içeriğinde aşağıdaki konu başlıkları yer alır:
- Akciğerlerin nasıl çalıştığı,
- Hastalıklar ile ilgili bilgilendirme,
- Tedavi, ilaçların etkileri ve yan etkileri, inhaler kullanma teknikleri, yardımcı solunum cihazlarının kullanımı ve kendine bakım,
- Oksijen kullanımı koşulları ve nasıl kullanılacağı,
- Solunum teknikleri,
- Egzersizin önemi,
- Solunum problemleri (nefes darlığı, öksürme, balgam çıkarma) ile baş edebilme yöntemleri,
- Seyahat.
Hastalığın getirdiği kısıtlamalarla nasıl başa çıkılabilir?
Hastalık nedeniyle günlük yaşantı sırasında, huzursuzluk ve kaygı duyulabilir. Bu duygular nefes darlığını artırabilir. Uzun süreli solunum hastalığı olanlarda, depresyon sık rastlanan bir durumdur. Bu konuda danışmanlık hizmeti almak, hastalıkla başa çıkmada hem hastaya hem de ailesine yardımcı olacaktır. Pulmoner rehabilitasyon programlarında, stresle ve hastalıkla baş edebilme ve gevşeme teknikleri öğretilmektedir.
Beslenme alışkanlığı neden önemli? Sorunlar nasıl çözülebilir?
Uzun süreli solunum hastalığı kilo kontrolü ve beslenme ile ilgili sorunlara yol açabilir. Nefes darlığı, dengeli beslenmeyi engelleyebilir. Yiyeceklerin miktarı, tipi ve öğün zamanlaması, nefes darlığının artmasına neden olabilir. Pulmoner rehabilitasyon ekibinde yer alan bir diyetisyen, sağlıklı beslenme, doğru gıda seçimi ve hazırlanması ile ilgili hastayı bilgilendirir. Beslenme yetersizliği, yutma güçlüğü, kilo kaybı ve şişmanlık sorunu olan kişilerde, danışmanlık ve bireysel yaklaşım sunulur.
Pulmoner rehabilitasyon programını tamamladıktan sonra ne yapılmalıdır?
Program süresince öğrenilen ve uygulanan yaklaşımlar, günlük yaşamın bir parçası olmalıdır. Pulmoner rehabilitasyon ekibi tarafından program bitiminde hastaya uzun dönem tedavi planı verilir. İdame tedavi önerilerine uyulmalıdır. Önerilen sıklıkta kontroller için başvuru unutulmamalıdır.
Pulmoner rehabilitasyon programı uygulayan bir merkeze ulaşım imkânı yoksa ne yapılmalıdır?
Pulmoner rehabilitasyon programına ulaşım imkânı yoksa, hastanın kendi kendine yapabileceği çok şey vardır. Öncelikle göğüs hastalıkları uzmanına danışarak yapabilecekleri hakkında bilgi edinir. Yaşam kalitesini sigarayı bırakarak, ilaçlarını doğru kullanmayı öğrenerek ve düzenli egzersiz yaparak artırabilir. Aşağıdaki basit egzersiz programını uygulayarak başlayabilir:
- En basit ve en önemli egzersiz düzenli yürüyüş yapmaktır.
- Sağlıklı bireyler için her gün en az 20 dakika yürüyüş önerilmektedir.
- Yürüyüş programları, yürüme süresi ve mesafesini artıracak şekilde planlanır.
Günde 5 dakika yürüyebiliyorsanız yapabiliyorsanız günde en az 2 kez 3 kez
Günde 5-10 dakika arasında yürüyebiliyorsanız günde 2 kez
Günde 15-20 dakika arasında yürüyebiliyorsanız günde 1 kez yürümeniz önerilir.
Yürüyüşlerde yapılması ve yapılmaması gereken önemli noktalar yapılması gereken önemli noktalar:
- Düz bir zemin üzerinde yürünmelidir.
- Hastanın kısa etkili nefes açıcı ilacı her zaman yanında olmalıdır.
- Mümkünse sürekli olarak, çok uzun süreli duraklamadan yürünmelidir.
- Yürüme zamanı yavaş yavaş artırılmalıdır.
- Yürüme süresi, hiç ara vermeden (dinlenme ihtiyacı olmadan) yürünebildiği zaman artırılmalıdır.
- Eğer hasta oksijen kullanıyorsa; oksijenle birlikte yürümelidir, oksijen kullanımı, kullanılacak oksijen kaynağının seçimi için Göğüs Hastalıkları Uzmanına başvurmalıdır.
Yapılmaması gereken önemli noktalar:
- Fazla miktarda yemek yedikten sonra yürünmemelidir.
- Bir anda aşırı egzersize kalkışılmamalı, tempo yavaş yavaş artırılmalıdır.
