Adalar’da bireysel akülü araç kullanımı yeniden düzenleniyor. UKOME’nin Haziran 2021’de aldığı karar 5 Ekim’den itibaren yürürlüğe giriyor. Ortam gergin. Kimileri rant kapıları kapanmasın diye, kimileri ise kısa sürede alıştıkları konfor ve ilk bakışta haklı görülebilecek ihtiyaçları yüzünden alınan karara tepkili. Havuz medyası ve yerel ortakları da “Adalar’a kayyum atansın” gibi haddini aşan ve kayyumcuların iştahını kabartacak sloganları manşete çıkarmakta gecikmedi.
Peki bu noktaya nasıl geldik? İşte bireysel akülü araç kullanımının yaklaşık 20 yıllık geri planı…
1999
Adalar’daki motorlu araç kullanımı ile ilgili bölge koruma kurullarının verdiği kararlar:
İstanbul III Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 16.6.1999 tarih ve 11012 Nolu Kararı:
‘İstanbul İli Adalar İlçesinde, motorlu araçların kullanımı ile ilgili Kurulumuzca daha önceki tarihlerde alınan kararlarda vurgulandığı gibi Adalar’daki bütün yolların prensipte yaya yolu olması öngörüldüğünden motorlu araçların kullanılamayacağına, ancak Belediye ve Kaymakamlığın sağlık, itfaiye temizlik, orman hizmeti, emniyet hizmetleri için kullanılmak üzere kısıtlı miktarda araç kullanılabileceğine, İl Trafik Komisyonu’nun bu konudaki 25.12.1998 gün ve 1998/138 sayılı kararının, bu kararın ışığında yeniden gözden geçirilmesine, bu karara aykırı hareket edilmesi durumunda 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununa göre işlem yapılmasına karar verildi.”
2013
İstanbul V Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu 25.6.2013 tarih ve 1310 Nolu Kararı:
“İstanbul İli Adalar İlçesinde fayton, yaya, bisiklet trafiğine ilişkin, Adaların genel turistik değeri göz önüne alındığında söz konusu alanın SİT alanı olması ve Adalar’ın genel anlamda SİT alanı ilan edilirken tarihi ve pitoresk yapısına dikkat çekilmesi, taşınmaz kültür varlıklarının muhtelif olarak korunmasının yanı sıra Adalar’ın bütüncül olarak tarihi yapısının korunmasının esas olması, Adalar’ın tescilli yapıları ile tarihi yapısının devamının sağlanması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi amacıyla bir takım tedbirlerin alınması gerekmesi nedeniyle bütün yolların prensipte yaya olarak belirlendiğine, bu nedenle ilçenin kültür kimliği ve diğer özelliklerinin korunmasının bir gereği olarak Adalar genelinde motorlu taşıt trafiği olamayacağına ve Adaların bu önemli özelliği kısmi bile olsa bozulamayacağına, … Adaların tümünde ulaşım sorununa daha kalıcı çözümler üretmek amacıyla ilgili yerel yönetimleri ile işbirliği içinde ulaşım mastır planının hazırlanmasının istenmesine…
…
“Sağlık sebebiyle aciliyet arz eden durumlarda tam teşekküllü sağlık kurumlarından alınmış heyet raporu ile ihtiyacı tespit edilmiş ve Adalar’da ikamet eden vatandaşlar için 250 kg ağırlık ve 20km/sa hıza sahip, 3 veya 4 tekerlekli akülü elektrik şarjlı araçların Belediye’nin yazılı izni ile kullanılabileceğine” …
Adalar’da bireysel akülü araç kullanımının önünü açan karar budur.
Bu “hak” kısa sürede istismar edilecek, sağlık raporuna bakılmaksızın geçici “plaka” ya da tamamen kaçak şekilde bireysel akülü kullanımının önü açılacaktır. Artık isteyen dilediği aracı satın almakta, adaya getirmekte, herhangi bir engelle karşılaşmamaktadır.
2017
Bireysel akülü sayısı hızla artmakta, önü alınamamaktadır.
Sayıları hızla artan, hız sınırı olmayan, çocuk yaştaki kullanıcıların elinde oyuncağa dönüşen, tescili bulunmayıp, sürücü ehliyeti de aranmayan araçların Adalar trafiğine katılmasıyla, zaten var olan kaos artacak, daracık yollarda, faytonlar, polis-belediye ve diğer kamu hizmetine tahsisli motorlu araçlar, kiralık bisikletlerle birlikte ölümlü-yaralanmalı kazaların vakayı adiyeden sayıldığı bir dönem başlayacaktır.
Sakin, yavaş ve huzurlu bir ada yaşamı hayaliyle Adalar’da yaşayan ve yeni yaşam kuranların büyük bölümü tepkilidir. Ama tepkiler karmaşık, bütünlükten ve sonuç üretmekten uzaktır.
Konu sivil toplumun bir parçası olan Adalar Kent Konseyi’nin de gündemindedir.
Kent Konseyi Ulaşım Çalışma Grubu, konuyla ilgili çok sayıda toplantı yapmış, raporlar hazırlamış ve sunmuştur. Bunların en kapsamlısı, Haziran 2017 tarihlidir ve Adalı’nın Haziran 2017 sayısında Ali Erkurt imzası ve “Adalar’da ulaşım politikalarının özeti: Saldım çayıra, mevlam kayıra!” başlığı ile yayımlanmıştır:
Yazıda Adalar Kent Konseyi, Kent Konseyi Ulaşım Çalışma Grubu’nun kamu otoritesinden talepleri şöyle sıralanmıştır:
- Adalar motorlu araç trafiğine fiilen açılmıştır ve bu yasal değildir.
- Esas varılması gereken sonuç Adalar’da bireysel motorlu araç olmamasıdır. Kamu hizmetini sağlayan sınırlı ve yeterli sayıda akülü araç için planlama yapılmalıdır.
Bu durumda:
- Öncelikle; tamamen yasa ve kuraldışı olan iki tekerlekli elektrikli motosiklet ve mopetlerin ve Adalar Belediyesi tarafından tescil edilmemiş akülü bütün araçların yetkili kurumlarca toplatılması için belediye ve kaymakamlık derhal gerekli girişimlerde bulunmalı ve emniyet müdürlüğü de sorumluluğu gereği trafik yasalarını uygulamalıdır.
- Yasalara göre belediye tarafından tescil edilen araçların kullanımı için kullanıcıya ait sağlık kurumunda alınmış heyet raporu, araç muayene belgesi ve yine kullanıcıya ait sürücü belgesi gerekmektedir. Bunun dışındaki kullanımlara izin verilmemelidir, belediye bu konuda trafik emniyet yetkilileri nezdinde derhal girişimde bulunmalıdır,
- Belediye tarafından tescillenmiş araçların sahiplerinin engellilik durumlarının tespitinin doğru yapılabilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu araç sahiplerinin yaşayıp yaşamadığı denetlenmelidir. Gerekiyorsa raporları güncellenmelidir.
- Engelli Adalılar için akülü tekerlekli sandalye kullanımı, teşvik edilmelidir.
- Belediye belli sayıda akülü golf arabası gibi servis araçlarını hazır tutmalı ve ihtiyaç sahibi vatandaşların hizmetine sunmalıdır.
- Esnaf ve işyerleri için iki veya üç tekerlekli akülü bisiklet kullanımına kuralları belirlenerek izin verilebilir. Kullanıcıların kask giyme zorunluluğu ve sürücü belgesi olması mecburi olmalıdır. Kullanıcılar hız limitlerine uyulması konusunda eğitilmeli ve denetlenmelidir.
Her yaş grubundan Adalıları bilinçlendirmek için tüm kurallar ve cezalar afiş ve broşürler ile anlatılmalı, (korna çalmanın yasak olması, kask giyme zorunluluğu, hız limitleri ve bu ihlallere verilecek cezalar vb.) eğitimler yolu ile farkındalık artırılmalıdır. Okullarda kamu idaresi tarafından seminerler verilmelidir.
Denetim desteğini sağlamak için ilgili kanunda belirtilen özellikleri taşıyan fahri trafik müfettişliği kurumu işletilmelidir.
28 Ağustos 2019, Adalar Ulaşım Çalıştayı
2019’de yeni İBB yönetimi şekillendikten sonra Adalar’a özel önem verilmiş, bunun gereği olarak Adalar’ın en önemli sorunlarından biri olarak görülen ulaşım için Ağustos 2019 sonunda Büyükada’da Ulaşım Çalıştayı düzenlenmişti. Çalıştayda kurulan masalardan biri yaya ulaşımı, bisiklet ve akülü araç kullanımı ile ilgili olandır. Masadan aşağıdaki kararlar çıkmıştır.
Yaya Ulaşımı, Bisiklet ve Akülü Araç Kullanımı (Çalıştayda ikinci masa)
- Adalar bizim için çok kültürlü, komşuluk ilişkilerinin önemli olduğu, sakin, huzurlu bir toprak parçası demek. Güçlü sivil toplum ise en önemli avantajımız.
- Düzenli, kurallara uyulan ve saygı gösterilen, güvenli, sakin, hava kirliliği yaratmayan yavaş ulaşım en önemli vurgumuz.
- Ziyaretçi yönetimi ve yönlendirilmesi bu masanın da önemli vurgusu.
- Akülü araç kullanımında bugün hakim olan korsan, tescilsiz, kuralsız kullanım. Bu durum ada içinde kaosu artırıyor. Akülü araç sayısı azaltılmalı ve verilen izinler kesin kurala bağlanmalı.
- Kamu araçlarının kuralsız kullanımı da kaotik ortamı etkiliyor.
- Tüm araçlar için hız kontrolü esas.
- Kiralık bisiklet dükkanları merkezde yayalaştırılmış alanın dışına çıkarılmalı.
- Bisiklet kiralamalarında kapasite tespiti sınırlandırılması ve talep yönetimi mutlaka gözetilmeli.
- Bisikletler için yoğunluğun az olduğu alternatif alanlara yönlendirme yapılmalı. Acemi bisikletçiler için uyarıları da içeren broşür ve alternatif yol haritaları kiralama noktalarında kullanıcılara dağıtılmalı.
- Uyarılar, deniz ulaşım araçlarındaki görsel mecralarda da kamu spotu olarak paylaşılmalı.
- Denetim olmazsa olmaz.
- Ada içi ziyaretçi baskısını azaltacak alternatif turizm lokasyonlarına yönlendirme için, ada çevresindeki iskelelerin ıslahı ve kullanımının artırılması da unutulmamalı.
Eylül-Ekim 2020
Aynı yılın eylül ve ekim aylarında Adalar Belediyesi, dört adada halk toplantıları düzenledi. Halkın katılımına açık toplantılarda sorunlar dile geliyor, talepler sıralanıyordu.
Bu talepler, Adalı dergisinin kasım sayısında haber olmuştu. Bu haberden konumuzla ilgili çıkan sonuçlar şöyleydi:
- Özellikle Çınar Caddesi, kaldırım işgalleri yüzünden yürünebilir olmaktan çıktı. Faytonlar, arabalar, akülü araçlar ve acemi bisikletliler arasında yayalar, kendilerine sakatlanmadan yürüyecek bir yol bulmaya çalışıyor.
- Yuki denilen ve kazalara sebebiyet veren akülü araçlar kontrol altına alınsın. Akülü araçların çarşıya girmesi engellensin. Adalar'da yaşlı ve engelli sayısı 150 civarında ve 975 raporlu hasta varken, binlerce kişi bireysel akülü araca sahip oldu. Raporlular konusunda da takibe ihtiyaç var.
- Bisiklet kiralayanlar hareketli merkezlerden çıkarılsın. Kiralık bisikletlere kota getirilsin. Bisikletçiler müşterileri bilgilendirsin. Bisiklet kiralayanlara kask kullanma zorunluluğu getirilsin.
- Kamu araçlarına hız sınırlaması getirilsin.
Ağustos 2020
Adalar’da birinci yılını tamamlayan Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül ile yapılan ve Adalı’da yayınlanan söyleşide sorulardan biri akülü araçlar konusundaydı. Erdem Gül’ün soruya verdiği yanıt şöyleydi: “Sanıyorum önümüzdeki eylül ayında UKOME (Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü) bir toplantı daha yaparak Adalar'daki bireysel akülü araçların durumunu görüşecek. Özellikle fiilen ticari faaliyet yürüten, tarifeli sefer yapan araçların engellenmesi konusu ve malzeme taşımakta kullanılan esnaf araçlarıyla, raporluların durumu bu toplantıda ele alınacak.”
2020 eylül ayında sorunun çözümüne yönelik bir adım gelmedi.
Şubat 2021
2021 başında ise İBB-Ulaşım Daire Başkanlığı’nın 2021 yaz sezonu öncesinde yürürlüğe girecek şekilde hazırlıklar içinde olduğu haberi dolaşıma girdi.
Ulaşım Daire Başkanı Utku Cihan, Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması toplantılarına katılmış, konu hakkında ön bilgiler vermişti. Ama ilk kez 14 Şubat 2021 tarihinde konu derli toplu bir şekilde Adalı Dergisi YouTube kanalında, Adalar Pandemi Danışma Kurulu Koordinasyonu’nda düzenlenen çevrimiçi toplantıda gündeme geldi ve Utku Cihan bireysel akülüler dahil birçok konuda soruları yanıtladı.
Haziran 2021
Utku Cihan bu kez 6 Haziran’da, yine Adalı dergisi YouTube canlı yayınına katıldı ve haziran başında UKOME tarafından alınan kararları açıklamak üzere ekran karşısına geçti. UKOME toplantısının kararları, 5 Ekim’de bireysel akülü araçlar konusunda başlayacak yeni dönemi şekillendirecek yönetmeliğin dayanağını oluşturan kararlardı. Bilindiği gibi UKOME İstanbul’da ulaşımla ilgili tüm kararlı veren en üst organ sayılıyor. Kararların yerel kamu otoriteleri tarafından uygulanmaya konulması bir zorunluluk. 4 Haziran kararlarını yaşama geçirecek yönetmelik ise eylül ayında yayımlandı, düzenlemeyi izleyecek yerel komisyon kuruldu ve bugüne gelindi.
