2017 16 Nisan referandumuyla kabul edilen cumhurbaşkanlığı sisteminin ilk seçimi 24 Haziran Pazar günü yapıldı. Cumhurbaşkanını ve meclisi oluşturacak milletvekillerini belirleyecek iki oy pusulalı seçimlerin kesin olmayan sonuçları, dergimiz baskıya girdiğinde ortaya çıkmıştı.
Kesin olmayan bu sonuçlar üzerinden yapılan genel değerlendirmeleri an be an izliyoruz. Sistem farklı olunca, önceki seçimlerle karşılaştırmalı değerlendirmeler yapmak da güçleşiyor.
Dergimizin bu sayısında, sıcağı sıcağına, ortaya çıkan sonuçları Adalar üzerinden okumak ve değerlendirmek istedik.
Bunu yaparken, geçmişte yapılan seçimlerin sonuçlarıyla karşılaştırmalar da yapmaya çalıştık.
Amacımız, en geç 9 ay sonra yapılacak (erkene de alınabilir) yerel seçimler sürecinde yararlanılabilecek sonuçları ortaya çıkarmak.
24 Haziran’da Adalar
24 Haziran cumhurbaşkanlığı seçiminde Adalar’da, 36 sandıkta 10.535 oy kullanıldı. Katılım oranı %88 oldu. Bu oran Türkiye geneliyle uyumluydu ve Adalar’da katılımın en yüksek olduğu seçim olarak kayda geçti.
Cumhurbaşkanı adaylarından Muharrem İnce oyların %60.1’ini (6229), Recep Tayyip Erdoğan %27.1’ini (2811), Selahattin Demirtaş %8.2’sini (855), Meral Akşener 3.9’unu (401) aldı.
Milletvekili seçimlerinde katılım oranı ve sayısı aynı idi.
Partilere dağılım ise şöyle oldu:
CHP %40.3 (4180), HDP %23.3 (2413), AKP %22.9 (2374), İyi Parti %7.5 (780), MHP %4.7 (488), SP %0,7 (70), VP (%0.1 (41)
Bu iki seçim sonucunun, Türkiye geneli ve önceki seçimlerle karşılaştırmalı sonuçlarından çıkarak söylenebilecekler şöyle toparlanabilir.
- Muharrem İnce, Türkiye genelinde CHP’den yaklaşık 10 puan yüksek oy aldı. Adalar’da ise bu fark 20 puana çıktı. Bunun esas olarak iki nedeni var gibi görünüyor. Birincisi, CHP’li bir kısım seçmenin Türkiye genelinde olduğu gibi HDP’nin baraj sorununu aşması için HDP’ye oy vermiş olmaları. İkincisi de, kimi HDP’li seçmenlerin ikinci turda avantajlı kılmak için cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce’yi tercih etmiş olmaları. Aynı şey, İyi Parti seçmenleri için de söylenebilir.
- Recep Tayyip Erdoğan Adalar’da AKP’den 4.5 puan fazla oy aldı. Bu oyların tamamına yakınının MHP’den gelmiş olduğu görülüyor. Durum bu yönüyle Türkiye geneliyle çok uygun.
- HDP, Adalar’da İstanbul ortalamasının 11, Türkiye ortalamasının 12 puan üzerinde oy aldı. HDP’nin Adalar’da en yüksek oy aldığı seçim olduğu rahatlıkla söylenebilir. Selahattin Demirtaş’a verilen oyların oranı ise %8.2’de (855) kaldı. Çok belli ki, HDP’li seçmenlerin önemlice bir bölümü cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce yönünde oy kullanmışlar. Tabii HDP’nin bu kadar yüksek oy almasında CHP’li seçmenin HDP’nin baraj sorununu gözeterek kullandığı “stratejik” oyları da hesaba almak gerek.
- Seçimlere ilk kez katılan Meral Akşener ve partisi İyi Parti’nin Adalar’da belli bir güce ulaştığı söylenebilir. Ama hem Meral Akşener’in, hem de İyi Parti’nin Adalar’da Türkiye ve İstanbul ortalamasının altında kaldığı görülüyor. İyi Parti (%7.5) ile Akşener (%3.9) arasındaki 3.6 puanlık fark ise, İyi Parti seçmenlerinin hemen hemen yarısının cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce lehine oy kullandığını gösteriyor. Bunu, İyi Parti’ye yönelip, İnce’nin adaylığı ve kampanyası sonrasında tercihini İnce’ye çeviren eski CHP’liler olarak okumak da mümkün.
- MHP’li seçmen cumhurbaşkanlığında Adalar’da net olarak Erdoğan lehinde oy kullanmış. Belki çok az sayıda MHP’li seçmenin Erdoğan yerine İnce yönünde oy kullandığı söylenebilir. Müşahitlik yaptığım sandıktan böyle bir oy çıkmıştı da onun için bu kadar rahat yorum yapabiliyorum.
2018 seçimlerinin önceki seçimlerle karşılaştırmalı sonuçlarından da çıkarılabilecekler var.
- Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle bire bir değerlendirme olanağı verdiği için ilk karşılaştırmayı 2014 cumhurbaşkanlığı seçimleriyle yapmak doğru olacak. Bu seçimlerde üç aday yarışmıştı bilindiği gibi. Erdoğan %28.68 (2609), Ekmelettin İhsanoğlu %57.43 (5400), Demirtaş ise %13.89 (1306) oy almıştı. Erdoğan 2018 seçimlerinde 2015’e göre %1 oy kaybetmiş görünüyor. Aynı seçimlerde %13.89 oranında oy alan Demirtaş ise 2018’de bunun 5.5 puan altında kalmış. Buradan çıkarılabilecek sonuç şu: Adalar’da 2018 seçimlerinde İnce’ye giden oyların en az 5.5 puanı HDP’li seçmenden gelmiş. CHP ve MHP’nin ortak adayı olduğu için İhsanoğlu’nun aldığı oy oranı üzerinden karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmak ise çok anlamlı olmayacak.
- Milletvekili seçimleri için birebir karşılaştırmalı değerlendirme yapabilmek için de 2015 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerine bakmak gerekecek.
- CHP, 7 Haziran seçimlerinde %42.92 (4222), 1 Kasım seçimlerinde ise %46.86 (4662) oy almış. HDP’nin baraj sorununu çözmek için tıpkı 2018 seçimlerinde olduğu gibi 7 Haziran 2015’de CHP’li seçmenin verdiği emanet oylar 7 Kasımda geri dönmüş. Biraz daha geriye gidersek, CHP’nin 2011 seçimlerinde %47.86, 2007 seçimlerinde ise %42.16 oranında oy aldığını görüyoruz. CHP’nin oylarının Adalar’da %42-47 bandında salındığı tespiti doğru ise, 2018’de %40’a gerilemesini iki faktörle açıklayabiliriz. Birisi HDP’ye verilen stratejik oylar, ikincisi de İyi Parti’ye kaybedilen oylar. Hangisinin ne oranda gerçekleştiği ise tartışmaya açık.
- Bugünün ikinci partisi HDP ise 7 Haziran seçimlerinde %21.2 (2085), 1 Kasım seçimlerinde de %17.31 (1722) oy almış. Bu iki tarih arasında yaşananlar üzerinden giderek HDP’nin baraj sorununu çözmek için tıpkı 2018 seçimlerinde olduğu gibi 7 Haziran 2015’de CHP’li seçmenin verdiği emanet oylar 7 Kasımda geri dönmüş. Buradan kalkarak, Adalar’da 2015’de HDP’nin oylarının 1700’lerde konsolide olduğu sonucu çıkarılabilir. 2018’de HDP’ye verilen oyların 1 Kasım 2015 seçimlerine göre 700 adet artmış olmasını ise sadece HDP’ye giden CHP’li oylar olarak okumak ne kadar doğru olacak, epeyce tartışmalı. Yıllar içinde Adalar’da oylarını istikrarlı bir şekilde artıran tek partinin HDP olduğu rahatlıkla söylenebilir...
- Adalar’ın 3. partisi AKP ise 2002’den (%15.94) 2011’e (32.12) kadar olan süreçte Adalar’da oylarını düzenli artırırken, 5 Haziran 2015 seçimlerinde %23.19’a, 1 Kasım 2015 seçimlerinde %27.15’e ve son olarak 24 Haziran 2018 seçimlerinde %22.9’a gerilemiş görünüyor.
- Tıpkı AKP gibi MHP de, bir tarafta Türkiye’nin kazananı iken, Adalar’da oylarını yitiren parti görünümünde... 2007’de %11.75, 2011’de %10, 7 Haziran 2015’de %8.93, 1 Kasım 2015’de %6.64 ve son olarak 24 Haziran 2018’de %4.7.
Tablo: Adalar İlçesi Milletvekilliği Seçim Sonuçları
| 2018 | 1 Kasım 2015 | 7 Haziran 2015 | 2011 | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Parti Adı | Oy | % | Oy | % | Oy | % | Oy | % |
| CHP | 4,180 | 40.30 | 4,662 | 46.86 | 4,222 | 42.92 | 4,352 | 47.86 |
| HDP * | 2,413 | 23.30 | 1,722 | 17.31 | 2,085 | 21.20 | 862 | 8.20 |
| AKP | 2,374 | 22.90 | 2,701 | 27.15 | 2,281 | 23.19 | 2,921 | 32.12 |
| MHP | 488 | 4.70 | 661 | 6.64 | 878 | 8.93 | 898 | 10.00 |
| SP | 70 | 0.70 | 18 | 0.18 | 63 | 0.64 | 54 | 0.58 |
* 2011 Ufuk Uras
Yerel seçimler ve Adalar…
Türkiye’de yeni sistem, savunucuları tarafından güçlü iktidar ve istikrar arayışı ile gerekçelendirilirken, tam ters biçimde ittifaklara ve koalisyonlara yol açtı.
2002-2018 yılları arasında mecliste çoğunluk tek partinin elinde iken, yeni sistemin yeni meclisi, en az iki partili koalisyonlara mahkum kaldı.
Görünen o ki, yerel seçimlerde de benzer bir tablo ortaya çıkacak.
24 Haziran seçimlerinde oluşan Cumhur ve Millet İttifakı gibi ittifakların yerel seçimlerde de gündeme gelmesi kuvvetle mümkün.
Yerel seçimlerin ikinci turu da olmadığı için, bugüne kadar kendiliğinden oluşan ve adaylar çevresinde gelişen ittifakların yerini büyük olasılıkla, önceden açıklanmış, adı konmuş ittifaklar alacak.
Adalar’da da durum farklı değil.
Partiler ve adayların yukarıda özetlemeye çalıştığımız tablo üzerinden değerlendirilerek konumlandırılması, eğer ittifaklar söz konusu olacaksa, bunun önceden, programı, vaatleri ve meclis yapısıyla adının konması gerekebilecek.
Kulağın parti merkezlerinden çok yerele, yerelde yaşayanlara, bizim konumumuzda ise Adalı seçmenlere verilmesi, onların sandığa yansıyan eğilimlerinin dikkatle incelenmesi, büyük önem taşıyor.
Bizden söylemesi...
