Vektörle mücadele pek alışık olmadığımız bir kavram. Sivrisinek, karasinek, kene, fare, pire, hamamböceği gibi insanlara hastalık bulaştırabilen türlere karşı mücadele olarak tanımlanıyor. Adalar’da yaşayanlar için sivrisinek yazın gelişinin habercisi aynı zamanda. Mücadele ise, her akşam üzeri sokaklarımızdan arkasından duman püskürterek geçen İBB araçları ile sürdürülüyor diye biliyoruz. Hani o tam yemeğe oturduğumuz saatlerde yapılan ilaçlama. Ne kadar etkisi oluyor bilmiyoruz ama, sivrisinek arttıkça, bu araçları daha çok beklediğimiz günler olmadı değil.
Bir de geçen yaz yeni türlerin geldiğini duyduk, okuduk ve belki de gördük. Üstelik bunlar gündüz de dolaşıyor ve hatta ısırıyordu. Fotoğrafları çekildi, paylaşıldı hatta hatırlarsanız. Valiliğe ve İBB’ye bu türlerle mücadele için dilekçeler bile verildi.
Adalarımızda sivrisinek ile mücadele İBB Sağlık Dairesi ekipleri tarafından sürdürülüyormuş. Bu sene İBB birimleri Adalarımızla, her sene olduğundan daha fazla ilgililer. Mart ayıydı yanlış hatırlamıyorsam. Güzel bir havaydı. Bahçede oturuyorduk. Kapı çalındı ve bahçede süs havuzumuzu kontrol etmek için geldiğini söyleyen temiz giyimli bir görevliydi karşımızdaki. Havuza bakmak istediğini söyledi. Sonra da bilgi verdi. Süs havuzlarını ilaçlayacaklardı. Ön denetim ve tespit için gelmişti. Demek ki bu kez işi sıkı tutuyorlardı. Çünkü daha önce hiç böylesi olmamıştı. Havuzu gösterdik. İçinde balıklar var, etkilenmezler mi dedik. Balıklar varsa sorun, ilaçlamamız gerekmez, çünkü balıklar sivrisinek bırakmaz dedi. Rahatladık. Yoksa suçluluk duyacaktık, Adaların sivrisineklerinin üremesine biz de katkıda bulunuyoruz diye.
Bu sene ilaçlama da erken başladı. Yine aynı yöntemle sürüyor.
Sağlık konuştuğumuz günlerdeyiz ya, bir yandan pandemi nedeniyle teyakkuzdayken, öte yandan hastalık yayan diğer türler için ne yapılıyor, ne tür mücadele yolu izleniyor öğrenmek istedik.
Mücadelenin başındaki kişiyle, İBB Sağlık Dairesi Koordinatörü Bilal Yıldırım ile konuştuk.
İşte sorularımıza aldığımız yanıtlar:
Adalar’da vektör diye adlandırdığınız bu türlere karşı mücadele belli bir dönemde mi yapılıyor? Ekiplerini yaz aylarında görüyoruz da genellikle.
Mücadelemiz 12 ay sürüyor aslında. Örneğin sivrisinek mücadelesi yılın 12 ayı açık ve kapalı alanlarda periyodik olarak gerçekleştirilmekte. Yine kemirgen mücadelesi kasım-mart ayları arasında kemirgenlerin üreme ve barınma alanlarında verilmekte, diğer aylarda ise vatandaşlardan gelen talepler doğrultusunda devam etmekte. Kene, pire ve hamamböceği mücadelesi hizmeti ise 153 Beyazmasa’ya vatandaşlardan gelen talepler doğrultusunda verilmekte.
En büyük sorunumuz sivrisinekler. Bir türlü önü alınamıyor. Niye?
Sivrisinekler durgun sularda ürüyor. Bu bilgiden yola çıkarak Adalar’ın tamamında sivrisinek üreme alanlarının tespiti çalışması yeniden gözden geçirildi. Bu çalışma sonucunda, daha önce 619 olan sivrisinek üreme kaynağı sayısı 686 adrese çıkarıldı. Ayrıca kayıtlarımızdaki adreslerde güncelleme çalışmaları da yapıldı.
Sivrisinek üreme kaynakları istatistiksel olarak incelendiğinde birçoğunun insan eli ile oluşturulan yapay su kaynaklar olduğu görülüyor. Süs havuzları, depolar, kış aylarında üzeri kapatılmadan bırakılan ve suyu değiştirilmediği için sivrisinek üretim kaynağı olan yüzme havuzları en önemli sorun alanlarımız. Aslında bu üreme kaynaklarında basit önlemler alınarak (üstlerinin kapatılması, biriktirilen suyun değiştirilmesi gibi) sivrisinek üremesinin önüne geçildiği görülmüştür. Bu nedenle vektörlerle mücadelede halkın konu ile alakalı bilgilendirilmesi ve katılımının sağlanmasını oldukça önemli buluyoruz.
Peki halk bu tedbirlere ilgi gösteriyor mu? Yoksa sadece ilaçlama mı talep ediyor?
Bilgilendirme yapıldıkça katılımın da arttığını görüyoruz. Yılmadan bıkmadan bunu yapacağız. Bizim terminolojimizde buna kültürel mücadele deniyor. Adalar’da bunu bir avantaj olarak görüyoruz, çünkü kültürel düzey oldukça yüksek.
İlaçlama talebine gelince. Kayıtlara baktım, 2019 yılında Adalar’da vatandaşlardan Beyaz Masa aracılığı ile Vektörlerle Mücadele Birimine 255 adet sivrisinek ve 81 adet gece ilaçlaması, 61 karasinek ilaçlama talebi gelmiş. Gördüğünüz gibi, sıkı takipteyiz.
İlaçlama, ergin sivrisinekler için geçerli. Yani artık yumurtadan çıkmış, larva olmaktan çıkmış ergin türler için. Bunun için de Haziran-Eylül ayları arasında 1 ULV cihazı yüklü çift kabinli kamyonet araç ile periyodik olarak ergin sivrisinek mücadelesi yapılıyor. Hava koşullarına bağlı olarak periyodik olarak bu mücadele devam ettiriliyor. Ayrıca 12 ay boyunca gündüzleri erişkin sivrisinek görülen adreslerde motorlu sırt atomizerleri ile sivrisinek mücadelesi çalışmaları yapılmaktadır.
Son soru, Adalar’a da musallat olan yeni tür ile ilgili. Gündüz de dolaşan ve hatta sokan bu yeni sivrisinekler üzerine söyleyeceğiniz bir şey var mı?
Son yıllarda İstanbul’da özellikle Adalar gibi birkaç ilçede İstanbul için yeni olan Aedes albopictus türü sivrisinekler tespit edildi dediğiniz gibi. Bu tür Avrupa’da uzun yıllardır var Türkiye’de de birkaç ilde tespit edilmiş daha önce ancak İstanbul için oldukça yeni. İstilacı bir tür ve hızla yayılıyor. Bu sivrisinek türlerinin en önemli özelliği gündüz aktif olarak hareket etmeleri ve gündüz de kan emebilmeleridir. Yumurta bırakmak için herhangi bir su kaynağına ihtiyaç duymayan, saksı altlarındaki tabaklarda bile rahatlıkla üreyebilen bu sivrisineklerle mücadelede vatandaşın bilinçli olması oldukça önemlidir.
Nasıl bilinçli olunacak?
Adalar’da geçtiğimiz yıl sivrisinekler ve özellikle Aedes albopictus türü sivrisinekler hakkında vatandaşın bilgilendirilebilmesi için bütün kapılar tek tek çalınarak vatandaşlara broşür dağıtıldı. Ayrıca bahçelerinde sivrisinek üreme noktaları gösterildi. Ekiplerimizce kaynakların ortadan kaldırılması veya olmuyorsa da %100 biyolojik ilaçlarla (biyosidal ürün) ilaçlama yapıldı.
Eğer kaynağı sivrisinek uçmadan önce tespit edemezsek erişkin sivrisineklerle mücadelede mecburen kimyasal ilaçlarla mücadele edilebiliyor. Bu yüzden larva ve yumurta evresinde mücadele çok önemli. Aedes cinsi sivrisinekler gündüz aktif olduklarından dolayı erişkin görülen alanlarla motorlu sırt pülverizatörleri ile de erişkin sivrisinek kontrol çalışmaları yapılıyor.
Peki bu işin tek yolu bu mu? Yani ilaçlama mı?
İBB Vektörlerle Mücadele Birimi olarak fiziksel müdahale ve mücadelenin yetmediği alanlarda biyolojik larvasitler kullanarak sivrisinek mücadelesi gerçekleştirilmektedir. Kullanılan biyolojik larvasitler sadece sivrisinek larvaları üzerinde etkili ve insana, çevreye, hedef dışı canlılara hiçbir zararı bulunmamaktadır. Bu mücadele türünü Dünya ile entegre şekilde bilimsel metotlar kullanarak yapmaya başladık. İnanıyorum ki, bu mücadelenin sonuçlarını önümüzdeki yıl Adalar’da göreceğiz.
Yani söz, bu sene sorunlarımız azalacak, önümüzdeki yıl ise sözünü bile etmeyeceğiz.
İnşallah. Teşekkür ve kolay gelsin.
