Sağlık Bakanlığı tarafından verilen hizmetlerde engellilere sağlanacak kolaylıklar nelerdir?
Sağlık hizmetlerinin verildiği iç ve dış mekânlar, özürlülerin kullandıkları araç gereçlerle rahat hareket etmelerini sağlayacak şekilde düzenlenecek.
Sağlık Bakanlığı imzasıyla yayımlanan genelgede, özürlülere yönelik sağlık kurumlarında kolaylık sağlanması için gerekli önlemlerin alınması kararlaştırıldı.
Birey, toplum ve özel ihtiyaç grubundakilerin sağlık hizmetlerine talep ve beklentilerinin tam ve sürekli karşılanması, sağlık hizmetlerini talep eden özürlülerin bu ihtiyaçlarının durumlarına uygun ortamlarda hızlı, verimli ve mağdur edilmeden karşılanarak, sağlık bakım kalitesinin yükseltilebilmesi için tüm sağlık kurum ve kuruluşlarının multisektörel bir anlayışla, birlikte hareket etmesi gerektiği bildirilen genelgede, şu önlemlerin alınması istendi:
- Özürlü vatandaşların, özürlü sağlık kurulu raporları, “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” ekindeki formda gösterilen formata uygun olarak, “Özür Durumuna Göre Tüm Vücut Fonksiyon Kaybı Oranları Cetveli” doğrultusunda düzenlenecek. Özürlü vatandaşlara bu çerçevede rapor düzenlenecek ve bu raporlar da sadece yetkili sağlık kuruluşlarından verilerek mağduriyetler önlenecek.
- Özürlü sağlık kurulu raporları, ilgili mevzuat hükümlerine uygun, eksiksiz ve doğru olarak doldurulacak.
- Sağlık hizmetlerinin verildiği iç ve dış mekânlar, özürlülerin kullandıkları araç gereçlerle rahat hareket etmelerini sağlayacak şekilde çevresel ve mimari açıdan düzenlenecek.
- Sağlık kuruluşlarına imkânlar ölçüsünde özürlü asansörü konulacak.
- Özürlü, gazi, şehit ve gazi dul ve yetimleri, 65 yaşını dolduran muhtaç, güçsüz kimsesizlerin poliklinik muayenelerine genel hizmeti aksatmayacak şekilde öncelik tanınacak.
- Özürlülerle yakınlarına tanınan öncelikleri belirten tabelalar kolayca görülebilecek yerlere asılacak.
- Sağlık kuruluşlarındaki lavabo, banyo ve tuvaletlerde özürlü hastalara yönelik kolaylıklar sağlanarak, tekerlekli sandalye transferini kolaylaştıracak ve manevraya imkân verecek şekilde düzenlemeler yapılacak.
- Mümkün olduğunca özürlü ve yaşlı hastaların hizmet alımlarını kolaylaştıracak, işlemlerinde yardımcı olacak refakatçi personel (hostes) görevlendirilecek.
- Özürlülerin sağlık kuruluşlarına kayıt ve kabul işlemleri gerekiyorsa oturtularak, özel durumuna uygun şekilde yapılacak.
- Özürlü ve kimsesiz hastaların başka bir sağlık kuruluşuna transferi, başvurdukları sağlık kuruluşunun imkânları ölçüsünde yapılacak.
- Sağlık kuruluşlarının otoparklarında özürlü personel ve hastaların araçları için yer ayrılacak.
- Özürlülere sağlık hizmeti sunan tüm kuruluşlarda her türlü tedbir, mağduriyete meydan verilmeden alınacak.
- Tüm sağlık hizmeti sunan kuruluşlarda, toplumun bilgilendirilmesi amacıyla özürlülüğün önlenmesinden başlanarak özürlülerin engelleriyle birlikte iyi bir hayat sürdürebilmeleri ve ailelerin bilgilendirilmesi konularında ilgili personele hizmet içi eğitim verilmektedir.
Aile Hekimliği Birimlerinde Engellilere yönelik verilen hizmetlerde öncelik tanınmaktadır.
Engelleri aşmak için engelli insanları nasıl davranalım?
- Engelli bir insanın eli-kolu olmasa dahi, elinizi uzatarak selam verin. Engelli kişi size nasıl davranacağını bilir. Yardım etmeden önce yardım isteyip istemediğini sorun. İstek olmadan yardım etmeye kalkmayın.
- Kendinize göre yardım etmeye kalkmayın. Engelli kişinin sizi yönlendirmesine fırsat verin.
- Engelli kişi karşısında aşırı dikkatli olmaya kalkışmayın. Diğer insanlarla nasıl konuşuyorsanız, onlarla da öyle konuşun. Acıyarak yaklaşmayın. Engelli insanlar sadece birtakım engellere sahip, mutsuz ya da hasta değiller.
- Kelimeleri dikkatle, vurgulayarak, yüksek sesle bağırıp çağırarak konuşmayın. Bedensel engelli bir kişinin duyma sorunu yoktur. Tane tane konuşarak onun bir zekâ sorunu olduğunu ima eder tarzda konuşmayın.
- Kibarlık yapacağım diye günlük konuşmanızın dışına çıkmayın. Örneğin tekerlekli sandalyedeki engelliye, “Nereye gidiyorsun?” ya da görme engelli birine, “Görüşmek üzere” demenizin bir sakıncası yok.
- Engelli insanların %98’inin üzüldüğü konu bakışlar sanki çok garipsercesine pür dikkat bakışlar engelli insanları rencide etmekte üzmektedir. Sevgi ve saygıyı bakışlarınızla karşınızdaki engelli bireye hissettirin bu onu fazlasıyla mutlu edecektir.
Türkiye’de engelli hakları nelerdir?
Türkiye’de kanunen verilmesi zorunlu temel hizmetler
- Çevresel mimari erişim hakkı
- Ulaşım hakkı
- Engelliler için özel araçlar
- Engellinin eğitim ve kültür hakkı
- Yüksek Öğretimde Sağlanılan Haklar
- Açık öğretim ve Uzaktan öğretim programları
- Anadolu Üniversitesi (AÖF)
- Atatürk Üniversitesi (AÖF)
- İletişim hakkı
İş ve istihdam
- ÖMSS (Özürlü Memur Seçme Sınavı)
- Engellilere uygulanan vergi indirimleri
- Özel sektörde işçi olarak çalışan engellilere uygulanan vergi indirimleri
- Kamuda çalışan engellilere uygulanan vergi indirimi
- Kendi işini kuran engellilere sağlanan kolaylıklar
- Erken ve malülen emeklilik hakkı ( Engelliler için Erken Emeklilik yıl gün şartları vardır.)
- Güncellenen haklar listesi
- Engelli yüzdesine göre verilen yasal hakların özet listesi
- Engelli maaşları, engellilere ödenilen sosyal destek ödemeleri
- Malul çocuklar ömür boyu yetim aylığı alırlar
- Mevcut aylık sahiplerinin muhtaçlık durumu ve Sağlık Kurulu Raporları yenilenmeyecek olup yılda bir kez yapılacak sosyal incelemeler yoluyla işlem tesis edilecektir. 2022 sayılı Kanuna göre 5 çeşit aylık bağlanmaktadır.
Yaşlı Aylığı
40-69 Arası Özürlü Aylığı
%70 ve Üzeri Özürlü Aylığı
18 Yaş Altı Özürlü Yakını Aylığı
Silikozis Aylığı
Hak sahipliği şartları - Ev hane halkı kişi başı gelir sınırı şartı ile, yapılacak olan sosyal yardım ödemesi:
2014 yılı (1.-6.ay) ~ (7.-12. ay)
2014 yılı (1.-6.ay) ~ (7.-12. ay)
+18 yaş üzeri, %70 ve üzeri engelli veya +65 yaş, bakıma muhtaçlık maaşı
467 TL - 487,52 TL, 700,58 TL - 731,29 TL
+18 yaş üzeri, %40 ile %69 arası işsiz engelli (muhtaçlık) maaşı
(-)18 yaş altı, %40 ile %69 arası engelli, bakıma muhtaçlık maaşı
Engelli açısından iş kanunu maddeleri
İŞ KANUNU Kanun Numarası: 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik: 15/5/2008-5763/2 md.)
“İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır...”
İşveren açısından iş kanunu maddeleri
İŞ KANUNU Kanun Numarası: 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 - (Değişik: 15/5/2008-5763/2 md.)
“... kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır...”
Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna aykırılık (Madde 101)
Bu Kanunun 30. maddesindeki hükümlere aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 1.700 TL para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.
Özel sektörde işçi olarak çalışan engellilere uygulanan vergi indirimleri
Özürlü hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan hizmet erbabında uygulama:
Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulu’nca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranının asgari; olarak hesaplanan sakatlık indirimi, çalışanın ücret matrahından indirilmektedir. Sakatlık indiriminden yararlanacak birden fazla kişinin bulunması halinde, bu rakamlar, her biri için ayrı ayrı belirlenerek, indirim uygulanmasında toplu olarak dikkate alınmaktadır.
Kamuda çalışan engellilere uygulanan vergi indirimi
Emekli Sandığı’na bağlı çalışanlar için yıllık;
Birinci derece sakat olanlarda 907 TL
İkinci derece sakat olanlarda 453 TL
Üçüncü derece sakat olanlarda 226 TL
Hizmet erbabının kalkınmada öncelikli yörede bulunulması halinde bu tutarlar sırasıyla:
Birinci derece sakat olanlarda 1.209 TL
İkinci derece sakat olanlarda 604 TL
Üçüncü derece sakat olanlarda 302 TL
Bu tutarlar yukarıda belirtilen hizmet erbabı için yıllık gelir vergisi matrahlarından indirilecek rakamları oluşturmaktadır.
Kendi işini kuran engellilere sağlanan kolaylıklar
Normal yörede faaliyette bulunulması halinde:
Birinci derece sakat serbest meslek erbabında: 707 TL
İkinci derece sakat serbest meslek erbabında: 453 TL
Üçüncü derece sakat serbest meslek erbabında: 226 TL
Kalkınmada öncelikli yörede faaliyette bulunulması halinde;
Birinci derece sakat serbest meslek erbabında:1.209 TL
İkinci derece sakat serbest meslek erbabında: 604 TL
Üçüncü derece sakat serbest meslek erbabında: 302 TL
Kendi işini kuran serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunması halinde durumuna göre, yukarıdaki rakamlara ilave olarak ayrıca özürlü kişi sayısı kadar hesaplanan miktar, bu mükelleflerin yıllık gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılacaktır.
Erken ve malulen emeklilik hakkı
Çalışabilir durumda ona engellinin fiziki ve fizyolojik niteliklerine bağlı olarak verilen sağlık raporundaki iş yapabilir % oranına tekabülen engellinin fiziki iş yapabilme kapasitesinin yanı sıra fizyolojik mukabiliyeti oranında malülen erken emekli olabilmesi sağlanmaktadır. Normal şartlarda sağlıklı biri 25 yıllık işgünü sigorta primi yatırırken engellinin durumuna bağlı olarak en erken 15 yılda malulen emekli olabilmesi söz konusu olmaktadır. Yanlış ödemiş olduğu prim hesabına göre aldığı emekli maaşı çalışırken aldığının %60 oranındadır. Hiç çalışmamış, çalışamaz durumdaki engellilere bağlanılan malullük maaşı hakkı, Resmî Gazete’ye göre 200 TL’lik cüzi bir miktardır.
Engellinin çalışamadığı süreler için geçmişe dönük sigorta primi ödemek hakkı talebi, ilgili mevzuatlarda kişi engelli olsun veya olmasın; çalışmasa bile yurt dışında kaldığı süreyi, anavatanına kesin dönüş yapacağını bildirdiği ve bunu resmileştirdiği zaman yurt dışında kalmış olduğu süreyi (süre sınırlaması olmaksızın) geçmişe dönük prim borçlanması olarak ödeyebilme hakkı ilgili mevzuatlarca sağlanmıştır.
Türkiye’deki engellilerin de anayasanın eşitlik ilkesi gereği çalışamadıkları süreler için belli şartlar altında geçmişe dönük prim borçlanma haklarının sağlanması konusunda ilgili insan hakları dernekleri tarafından kamu davası açılarak bu hakkın kazanılması açısında talepte bulunması gerekmektedir. Bu konuda belli başlı birkaç derneğin öngörülen kamu davası içi ön çalışma yaptığı öngörülmektedir.
